ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ПРЕЗИДЕНТИНИНГПФ-140 ВА 141-СОНЛИ ФАРМОНЛАРИ МАЗМУН МОҲИЯТИ

Мамлакатимизда суд-ҳуқуқ тизимини янада такомиллаштириш, фуқаро ва тадбиркорларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини ишончли ҳимоя қилиш, одил судловга эришиш даражасини ошириш ва одил судловни самарали таъминлашга қаратилган амалий ишлар олиб борилмоқда, шу билан соҳага юқори малакали кадрлар тайёрлаш тизимини такомиллаштириш чоралари кўрилмоқда ва бу борада кўплаб қонун ҳужжатлари қабул қилиниб, суд-ҳуқуқ соҳасини халқаро стандартлар ва илғор хорижий тажрибаларни инобатга олган ҳолда ислоҳ қилишга алоҳида эътибор қаратилиб келинмоқда.

Бу борада олиб борилаётган ислоҳотлар ва кўрилаётган чора-тадбирларнинг давоми ўлароқ куни кеча, аниқроғи жорий йилнинг 21 август куни Давлатимиз раҳбарининг судлар фаолиятини янада такомиллаштириш, одил судловга эришиш даражасини ошириш ва бу соҳада юқори малакали кадрлар тайёрлаш тизимини тубдан такомиллаштириш борасидаги яна иккита муҳим ҳужжати – “Судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш орқали одил судловга эришиш даражасини ошириш ҳамда суд тизимининг моддий-техник таъминотини яхшилашга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПФ-140-сонли ва “Одил судлов соҳасида юқори малакали кадрлар тайёрлаш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги
ПФ-141-сонли Фармонлари қабул қилинди.

Судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш ҳамда рақамлаштириш жараёнларини жадаллаштириш, шунингдек, судларда фуқаролар ва тадбиркорлик субйектлари учун қулай шарт-шароитлар яратиб беришнинг келгуси йиллардаги устувор мақсадлари этиб қуйидагилар белгиланди:

суд ишларини юритишда қоғоз шаклидан воз кечиш мақсадида “Рақамли суд” консепсияси асосида ишларнıнг юритилишини босқичма-босқич тўлиқ электрон шаклга ўтказиш;

фуқаролар ва тадбиркорлик субйектларига кўрсатиладиган интерактив электрон хизматлар турларини ошириб бориш, суд ҳужжатларидан нусха олиш, суд ишлари билан танишиш, аризанинг судга тааллуқлилиги ва судловга тегишлилигини аниқлаш, сунъий интеллект ёрдамида суд харажатларини ҳисоблаш имкониятини яратиш, шунингдек, суд томонидан тақиқланган манба ва контентларнинг электрон реестрини юритиш;

судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш учун зарур техник инфратузилма яратиш, шунингдек, ушбу йўналишдаги норматив-ҳуқуқий базани такомиллаштириш бўйича чора-тадбирлар кўриш;

Олий суднинг ахборот тизимлари негизида суд ҳужжатлари архиви модулини ишлаб чиқиш ва амалиётга жорий этиш;

судлар фаолиятини рақамлаштириш бўйича “Кибер ҳуқуқ” йўналишида илмий тадқиқотлар ўтказиш, шунингдек, судялар ва суд аппарати ходимларининг рақамли саводхонлиги ва малакасини доимий ошириб бориш;

иқтисодий судлар тузилмасини оптималлаштириш орқали уларнинг фаолияти самарадорлигини ошириш ва ягона суд амалиётини шакллантириш;

“Рақамли суд” консепсияси асосида босқичма-босқич суд мажлиси залларини ташкил этиш ҳамда аҳоли ва судялар учун қулай ва замонавий шарт-шароитлар яратиш, шунингдек, судялар ва суд ходимларининг ижтимоий ҳимоясини кучайтириш кўзда тутилган.

Фуқаролар ва тадбиркорлик субйектларига қулайликлар яратиш ҳамда суд ишларини кўришни соддалаштириш мақсадида қуйидагилар белгиланди, хусусан “Рақамли суд” консепсиясини амалга ошириш доирасида:

судга ариза беришдан олдин сунъий интеллект ёрдамида суд муҳокамасининг тахминий натижаси ҳамда сарфланадиган харажатлар шакллантирилади;

мурожаатлар судга электрон шаклда юборилади;

ишда иштирок этувчи шахслар суд биносига ташриф буюрмайди ва суд муҳокамаларида масофадан туриб иштирок этади;

тарафлар ва ишда иштирок этувчи бошқа шахсларга суд жараёнларида ишга доир барча материаллар билан электрон шаклда танишиш имконияти яратилади;

суд харажатлари электрон шаклда ҳисобланади ва тўланади, шунингдек, ижро варақалари автоматик равишда ижрога юборилади;

суд ишлари замонавий ахборот технологияларидан фойдаланган ҳолда тўлиқ электрон тарзда юритилади;

сунъий интеллект ёрдамида суд мажлиси баённомалари реал вақт режимида матн шаклида тайёрланади;

суд ҳужжатлари лойиҳалари автоматик шакллантирилади.

2025 йил якунига қадар, тажриба тариқасида Тошкент шаҳрида “Рақамли суд” консепсияси асосида иқтисодий, фуқаролик ва маъмурий низоларни кўришга мўлжалланган суд мажлиси заллари ташкил этилади.

Шунингдек, Фармон билан суд соҳасини рақамлаштиришнинг истиқболдаги режаларı белгилаб, 2025 – 2027 йилларга мўлжалланган суд соҳасини рақамлаштириш ва одил судлов жараёнларига замонавий ахборот технологияларини жорий этиш дастури тасдиқланди.

Дастурда қуйидагилар назарда тутилган:

2025 йил 1 декабрдан бошлаб фуқаролар, адвокатлар, юристлар, судялар учун норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни таҳлил қилиш платформасини ишга тушириш;

2025 йил якунига қадар суд ҳужжатларини автоматик тайёрлаш махсус ахборот дастурини яратиш;

2026 йил 1 январдан бошлаб “мй.суд.уз” интерактив хизматлар порталида фуқароларга ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш модулини жорий этиш, бунда сунъий интеллект асосида ишлайдиган виртуал маслаҳатчини яратиш, ҳуқуқий мурожаатларга жавоб бериш ҳамда суд маълумотларини автоматик етказиш;

2026 йил 1 мартдан бошлаб фуқаролик, маъмурий, иқтисодий ва маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишлар бўйича дастлабки суд маълумотларини фуқароларга Ягона интерактив давлат хизматлари портали орқали олиш имкониятини яратиш;

2026 йил якунига қадар фуқароларга одил судловга эришишда қулай имкониятлар яратиш мақсадида 5 та янги интерактив хизматларни йўлга қўйиш, шунингдек, суднинг ахборот тизимидаги “Шахсий кабинет” платформасининг фойдаланувчилар учун янада қулай бўлган янги версиясини ишлаб чиқиш.

Фармонга асосан Олий суд, Судялар олий кенгаши ва Савдо-саноат палатасининг 2026 йил 1 январдан бошлаб иқтисодий судлар тизимида иқтисодий судларни мақбуллаштириш орқали туманлараро, туман, шаҳар иқтисодий судларини тугатиш ҳамда Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар марказлари ва Тошкент шаҳрида туманлараро иқтисодий судлар фаолиятини йўлга қўйиш бўйича ташкилий-тузилмавий ўзгаришларни амалга ошириш тўғрисидаги таклифлари маъқулланди.

Қолаверса, Фармон билан 2025 – 2030 йилларда суд биноларини қуриш, реконструксия қилиш, мукаммал таъмирлаш ва жиҳозлаш бўйича чора-тадбирлар режаси тасдиқланди. Бунда янги суд биноларини қуришда ва мавжудларини мукаммал таъмирлашда “Рақамли суд” консепсияси асосида суд мажлиси залларини ташкил этиш ҳамда аҳоли ва судялар учун қулай ва замонавий шарт-шароитлар яратишга алоҳида эътибор қаратилиши белгиланди.

Шу билан бирга Фармонда 2025 – 2030 йилларда суд соҳасини рақамлаштириш ҳамда суд биноларини қуриш, реконструксия қилиш, мукаммал таъмирлаш ва жиҳозлаш ишларини мувофиқлаштириш бўйича республика ва ҳудудий ишчи комиссиялар ташкил этилиши назарда тутилиб, Республика ишчи комиссиясига мазкур Фармонда белгиланган чора-тадбирлар ва топшириқлар бажарилишини таъминлаш бўйича тегишли вазифалар юклатилди.

Термиз туманлараро маъмурий суди судя ёрдамчиси

С.М.Сафаров

Судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш орқали одил судловга эришиш даражасини ошириш замон тақазоси

Бугунги кунда мамлакатимизда суд-ҳуқуқ соҳасидаги ислоҳотлар изчил
ва аниқ мақсадлар йўлида амалга оширилмоқда. Жорий йилнинг 21 августида Президентимиз томонидан тасдиқланган “Судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш орқали одил судловга эришиш даражасини ошириш ҳамда суд тизимининг моддий-техника таъминотини яхшилашга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги 140-сонли фармон ушбу жараёнларни янги босқичга кўтармоқда.

Мазкур фармон асосида қабул қилинган “Рақамли суд” концепцияси мамлакатимиз суд тизимини рақамлаштириш, самарадорлигини ошириш ва одил судловни таъминлашга йўналтирилган муҳим қадам ҳисобланади. Энди суд ишлари қоғозсиз ва тўлиқ электрон шаклда юритилади, бу эса ишларни тезкор ва шаффоф тарзда кўриб чиқиш имконини беради. Сунъий интеллект технологиялари ёрдамида суд харажатлари ва суд муҳокамасининг эҳтимолий натижаси олдиндан таҳлил қилиниб, суд мажлисларида масофавий иштирок этиш имкониятлари кенгаймоқда.

Фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари учун судларга мурожаат қилиш, ҳужжатлар юбориш, иш материаллари билан онлайн танишиш ва ҳатто баённомаларни реал вақтда автоматик тайёрлаш каби хизматлар рақамли форматга ўтказилмоқда.

Бундан ташқари, “my.sud.uz” интерактив платформа орқали ҳуқуқий маслаҳатлар, виртуал маслаҳатчи ва бошқа инновацион хизматлар жорий этилади. Бу эса жамоатчилик учун суд жараёнларини янада очиқ ва тушунарли қилишда муҳим аҳамиятга эга.

Суд тизимини замонавий техник база билан таъминлаш ва судьялар ҳамда суд ходимларининг рақамли саводхонлигини оширишга қаратилган чора-тадбирлар ҳам фармонда алоҳида қайд этилган.

Шунингдек, “Кибер ҳуқуқ” соҳасидаги илмий тадқиқотлар ҳам кенг йўлга қўйилади. Суд биноларини қуриш ва таъмирлаш ишлари, “Рақамли суд” талабларига мос суд залларини яратиш 2025–2030 йилларда босқичма-босқич амалга оширилади. Тошкентдаги тажрибавий лойиҳа эса 2026–2027 йилларда бутун мамлакат бўйлаб кенгайтирилади.

Умуман олганда, “Рақамли суд” тизимини жорий этиш нафақат судлар фаолиятида самарадорлик ва шаффофликни оширади, балки инсон хатоларини камайтиради, адолатни таъминлашда замонавий технологияларнинг ўрнини мустаҳкамлайди. Бу эса юртимизнинг ҳуқуқий соҳасидаги ислоҳотлари тарихида янги ва муҳим саҳифа очилиши демакдир.

Президентимизнинг юқорида номи зикр этилган фармони орқали амалга оширилаётган мазкур ислоҳотлар — одил судловнинг рақамли замон талаби даражасида янада такомиллашуви, инсон ҳуқуқ ва эркинликларини мустаҳкам ҳимоя қилиш, шунингдек, мамлакатимизнинг халқаро майдондаги нуфузини оширишга хизмат қиладиган муҳим дастурдир.

Сурхондарё вилоят маъмурий суди
   судья катта ёрдамчиси    
    Ж.Хуррамов

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2025 йил 21 августдаги “Судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш орқали одил судловга эришиш даражасини ошириш ҳамда суд тизимининг моддий-техник таъминотини яхшилашга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПФ-140-сонли фармони юзасидан

Юртимизда суд-ҳуқуқ тизимини янада такомиллаштириш, фуқаро ва тадбиркорларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини ишончли ҳимоя қилиш, одил судловга эришиш даражасини ошириш ва одил судловни самарали таъминлашга қаратилган амалий ишлар олиб борилмоқда.

Хусусан 2025 йил 21 август куни давлатимиз раҳбарининг судлар фаолиятини янада такомиллаштириш, одил судловга эришиш даражасини ошириш ва бу соҳада юқори малакали кадрлар тайёрлаш тизимини тубдан такомиллаштириш борасидаги яна бир муҳим ҳужжати – “Судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш орқали одил судловга эришиш даражасини ошириш ҳамда суд тизимининг моддий-техник таъминотини яхшилашга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПФ-140-сонли Фармони қабул қилинди.

Судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш ҳамда рақамлаштириш жараёнларини жадаллаштириш, шунингдек, судларда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари учун қулай шарт-шароитлар яратиб беришнинг келгуси йиллардаги устувор мақсадлари этиб қуйидагилар белгиланди:

суд ишларини юритишда қоғоз шаклидан воз кечиш мақсадида “Рақамли суд” концепцияси асосида ишларнıнг юритилишини босқичма-босқич тўлиқ электрон шаклга ўтказиш;

фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларига кўрсатиладиган интерактив электрон хизматлар турларини ошириб бориш, суд ҳужжатларидан нусха олиш, суд ишлари билан танишиш, аризанинг судга тааллуқлилиги ва судловга тегишлилигини аниқлаш, сунъий интеллект ёрдамида суд харажатларини ҳисоблаш имкониятини яратиш, шунингдек, суд томонидан тақиқланган манба ва контентларнинг электрон реэстрини юритиш;

судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш учун зарур техник инфратузилма яратиш, шунингдек, ушбу йўналишдаги норматив-ҳуқуқий базани такомиллаштириш бўйича чора-тадбирлар кўриш;

Олий суднинг ахборот тизимлари негизида суд ҳужжатлари архиви модулини ишлаб чиқиш ва амалиётга жорий этиш;

судлар фаолиятини рақамлаштириш бўйича “Кибер ҳуқуқ” йўналишида илмий тадқиқотлар ўтказиш, шунингдек, судялар ва суд аппарати ходимларининг рақамли саводхонлиги ва малакасини доимий ошириб бориш;

иқтисодий судлар тузилмасини оптималлаштириш орқали уларнинг фаолияти самарадорлигини ошириш ва ягона суд амалиётини шакллантириш;

“Рақамли суд” концепцияси асосида босқичма-босқич суд мажлиси залларини ташкил этиш ҳамда аҳоли ва судялар учун қулай ва замонавий шарт-шароитлар яратиш, шунингдек, судялар ва суд ходимларининг ижтимоий ҳимоясини кучайтириш кўзда тутилган.

Фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларига қулайликлар яратиш ҳамда суд ишларини кўришни соддалаштириш мақсадида қуйидагилар белгиланди, хусусан “Рақамли суд” концепциясини амалга ошириш доирасида:

судга ариза беришдан олдин сунъий интеллект ёрдамида суд муҳокамасининг тахминий натижаси ҳамда сарфланадиган харажатлар шакллантирилади;

мурожаатлар судга электрон шаклда юборилади;

ишда иштирок этувчи шахслар суд биносига ташриф буюрмайди ва суд муҳокамаларида масофадан туриб иштирок этади;

тарафлар ва ишда иштирок этувчи бошқа шахсларга суд жараёнларида ишга доир барча материаллар билан электрон шаклда танишиш имконияти яратилади;

суд харажатлари электрон шаклда ҳисобланади ва тўланади, шунингдек, ижро варақалари автоматик равишда ижрога юборилади;

суд ишлари замонавий ахборот технологияларидан фойдаланган ҳолда тўлиқ электрон тарзда юритилади;

сунъий интеллект ёрдамида суд мажлиси баённомалари реал вақт режимида матн шаклида тайёрланади;

суд ҳужжатлари лойиҳалари автоматик шакллантирилади.

2025 йил якунига қадар, тажриба тариқасида Тошкент шаҳрида “Рақамли суд” концепцияси асосида иқтисодий, фуқаролик ва маъмурий низоларни кўришга мўлжалланган суд мажлиси заллари ташкил этилади.

Шунингдек, Фармон билан суд соҳасини рақамлаштиришнинг истиқболдаги режаларı белгилаб, 2025 – 2027 йилларга мўлжалланган суд соҳасини рақамлаштириш ва одил судлов жараёнларига замонавий ахборот технологияларини жорий этиш дастури тасдиқланди.

Дастурда қуйидагилар назарда тутилган:

2025 йил 1 декабрдан бошлаб фуқаролар, адвокатлар, юристлар, судялар учун норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни таҳлил қилиш платформасини ишга тушириш;

2025 йил якунига қадар суд ҳужжатларини автоматик тайёрлаш махсус ахборот дастурини яратиш;

2026 йил 1 январдан бошлаб “мй.суд.уз” интерактив хизматлар порталида фуқароларга ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш модулини жорий этиш, бунда сунъий интеллект асосида ишлайдиган виртуал маслаҳатчини яратиш, ҳуқуқий мурожаатларга жавоб бериш ҳамда суд маълумотларини автоматик етказиш;

2026 йил 1 мартдан бошлаб фуқаролик, маъмурий, иқтисодий ва маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишлар бўйича дастлабки суд маълумотларини фуқароларга Ягона интерактив давлат хизматлари портали орқали олиш имкониятини яратиш;

2026 йил якунига қадар фуқароларга одил судловга эришишда қулай имкониятлар яратиш мақсадида 5 та янги интерактив хизматларни йўлга қўйиш, шунингдек, суднинг ахборот тизимидаги “Шахсий кабинет” платформасининг фойдаланувчилар учун янада қулай бўлган янги версиясини ишлаб чиқиш.

Фармонга асосан Олий суд, Судялар олий кенгаши ва Савдо-саноат палатасининг 2026 йил 1 январдан бошлаб иқтисодий судлар тизимида иқтисодий судларни мақбуллаштириш орқали туманлараро, туман, шаҳар иқтисодий судларини тугатиш ҳамда Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар марказлари ва Тошкент шаҳрида туманлараро иқтисодий судлар фаолиятини йўлга қўйиш бўйича ташкилий-тузилмавий ўзгаришларни амалга ошириш тўғрисидаги таклифлари маъқулланди.

Термиз туманлараро маъмурий
судининг девонхона мудири
А.Мелиқулов

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ПРЕЗИДЕНТИНИНГ 2025 ЙИЛ 21 АВГУСТДАГИ ПФ 140 ВА 141-СОНЛИ ФАРМОНЛАРИ МАЗМУН-МОҲИЯТИ

Мамлакатимизда суд-ҳуқуқ тизимини янада такомиллаштириш, фуқаро ва тадбиркорларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини ишончли ҳимоя қилиш, одил судловга эришиш даражасини ошириш ва одил судловни самарали таъминлашга қаратилган амалий ишлар олиб борилмоқда, шу билан соҳага юқори малакали кадрлар тайёрлаш тизимини такомиллаштириш чоралари кўрилмоқда ва бу борада кўплаб қонун ҳужжатлари қабул қилиниб, суд-ҳуқуқ соҳасини халқаро стандартлар ва илғор хорижий тажрибаларни инобатга олган ҳолда ислоҳ қилишга алоҳида эътибор қаратилиб келинмоқда.

Бу борада олиб борилаётган ислоҳотлар ва кўрилаётган чора-тадбирларнинг давоми ўлароқ куни кеча, аниқроғи жорий йилнинг 21 август куни Давлатимиз раҳбарининг судлар фаолиятини янада такомиллаштириш, одил судловга эришиш даражасини ошириш ва бу соҳада юқори малакали кадрлар тайёрлаш тизимини тубдан такомиллаштириш борасидаги яна иккита муҳим ҳужжати – “Судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш орқали одил судловга эришиш даражасини ошириш ҳамда суд тизимининг моддий-техник таъминотини яхшилашга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПФ-140-сонли ва “Одил судлов соҳасида юқори малакали кадрлар тайёрлаш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-141-сонли Фармонлари қабул қилинди.

Судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш ҳамда рақамлаштириш жараёнларини жадаллаштириш, шунингдек, судларда фуқаролар ва тадбиркорлик субйектлари учун қулай шарт-шароитлар яратиб беришнинг келгуси йиллардаги устувор мақсадлари этиб қуйидагилар белгиланди:

Жумладан; суд ишларини юритишда қоғоз шаклидан воз кечиш мақсадида “Рақамли суд” консепсияси асосида ишларнıнг юритилишини босқичма-босқич тўлиқ электрон шаклга ўтказиш;

фуқаролар ва тадбиркорлик субйектларига кўрсатиладиган интерактив электрон хизматлар турларини ошириб бориш, суд ҳужжатларидан нусха олиш, суд ишлари билан танишиш, аризанинг судга тааллуқлилиги ва судловга тегишлилигини аниқлаш, сунъий интеллект ёрдамида суд харажатларини ҳисоблаш имкониятини яратиш, шунингдек, суд томонидан тақиқланган манба ва контентларнинг электрон реестрини юритиш;

судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш учун зарур техник инфратузилма яратиш, шунингдек, ушбу йўналишдаги норматив-ҳуқуқий базани такомиллаштириш бўйича чора-тадбирлар кўриш;

Олий суднинг ахборот тизимлари негизида суд ҳужжатлари архиви модулини ишлаб чиқиш ва амалиётга жорий этиш;

судлар фаолиятини рақамлаштириш бўйича “Кибер ҳуқуқ” йўналишида илмий тадқиқотлар ўтказиш, шунингдек, судялар ва суд аппарати ходимларининг рақамли саводхонлиги ва малакасини доимий ошириб бориш;

иқтисодий судлар тузилмасини оптималлаштириш орқали уларнинг фаолияти самарадорлигини ошириш ва ягона суд амалиётини шакллантириш;

“Рақамли суд” консепсияси асосида босқичма-босқич суд мажлиси залларини ташкил этиш ҳамда аҳоли ва судялар учун қулай ва замонавий шарт-шароитлар яратиш, шунингдек, судялар ва суд ходимларининг ижтимоий ҳимоясини кучайтириш кўзда тутилган.

Фуқаролар ва тадбиркорлик субйектларига қулайликлар яратиш ҳамда суд ишларини кўришни соддалаштириш мақсадида қуйидагилар белгиланди, хусусан “Рақамли суд” консепсиясини амалга ошириш доирасида:

судга ариза беришдан олдин сунъий интеллект ёрдамида суд муҳокамасининг тахминий натижаси ҳамда сарфланадиган харажатлар шакллантирилади;

мурожаатлар судга электрон шаклда юборилади;

ишда иштирок этувчи шахслар суд биносига ташриф буюрмайди ва суд муҳокамаларида масофадан туриб иштирок этади;

тарафлар ва ишда иштирок этувчи бошқа шахсларга суд жараёнларида ишга доир барча материаллар билан электрон шаклда танишиш имконияти яратилади;

суд харажатлари электрон шаклда ҳисобланади ва тўланади, шунингдек, ижро варақалари автоматик равишда ижрога юборилади;

суд ишлари замонавий ахборот технологияларидан фойдаланган ҳолда тўлиқ электрон тарзда юритилади;

сунъий интеллект ёрдамида суд мажлиси баённомалари реал вақт режимида матн шаклида тайёрланади;

суд ҳужжатлари лойиҳалари автоматик шакллантирилади.

2025 йил якунига қадар, тажриба тариқасида Тошкент шаҳрида “Рақамли суд” консепсияси асосида иқтисодий, фуқаролик ва маъмурий низоларни кўришга мўлжалланган суд мажлиси заллари ташкил этилади.

Шунингдек, Фармон билан суд соҳасини рақамлаштиришнинг истиқболдаги режаларı белгилаб, 2025 – 2027 йилларга мўлжалланган суд соҳасини рақамлаштириш ва одил судлов жараёнларига замонавий ахборот технологияларини жорий этиш дастури тасдиқланди.

Дастурда қуйидагилар назарда тутилган:

2025 йил 1 декабрдан бошлаб фуқаролар, адвокатлар, юристлар, судялар учун норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни таҳлил қилиш платформасини ишга тушириш;

2025 йил якунига қадар суд ҳужжатларини автоматик тайёрлаш махсус ахборот дастурини яратиш;

2026 йил 1 январдан бошлаб “мй.суд.уз” интерактив хизматлар порталида фуқароларга ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш модулини жорий этиш, бунда сунъий интеллект асосида ишлайдиган виртуал маслаҳатчини яратиш, ҳуқуқий мурожаатларга жавоб бериш ҳамда суд маълумотларини автоматик етказиш;

2026 йил 1 мартдан бошлаб фуқаролик, маъмурий, иқтисодий ва маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишлар бўйича дастлабки суд маълумотларини фуқароларга Ягона интерактив давлат хизматлари портали орқали олиш имкониятини яратиш;

2026 йил якунига қадар фуқароларга одил судловга эришишда қулай имкониятлар яратиш мақсадида 5 та янги интерактив хизматларни йўлга қўйиш, шунингдек, суднинг ахборот тизимидаги “Шахсий кабинет” платформасининг фойдаланувчилар учун янада қулай бўлган янги версиясини ишлаб чиқиш.

Фармонга асосан Олий суд, Судялар олий кенгаши ва Савдо-саноат палатасининг 2026 йил 1 январдан бошлаб иқтисодий судлар тизимида иқтисодий судларни мақбуллаштириш орқали туманлараро, туман, шаҳар иқтисодий судларини тугатиш ҳамда Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар марказлари ва Тошкент шаҳрида туманлараро иқтисодий судлар фаолиятини йўлга қўйиш бўйича ташкилий-тузилмавий ўзгаришларни амалга ошириш тўғрисидаги таклифлари маъқулланди.

Қолаверса, Фармон билан 2025 – 2030 йилларда суд биноларини қуриш, реконструксия қилиш, мукаммал таъмирлаш ва жиҳозлаш бўйича чора-тадбирлар режаси тасдиқланди. Бунда янги суд биноларини қуришда ва мавжудларини мукаммал таъмирлашда “Рақамли суд” консепсияси асосида суд мажлиси залларини ташкил этиш ҳамда аҳоли ва судялар учун қулай ва замонавий шарт-шароитлар яратишга алоҳида эътибор қаратилиши белгиланди.

Шу билан бирга Фармонда 2025 – 2030 йилларда суд соҳасини рақамлаштириш ҳамда суд биноларини қуриш, реконструксия қилиш, мукаммал таъмирлаш ва жиҳозлаш ишларини мувофиқлаштириш бўйича республика ва ҳудудий ишчи комиссиялар ташкил этилиши назарда тутилиб, Республика ишчи комиссиясига мазкур Фармонда белгиланган чора-тадбирлар ва топшириқлар бажарилишини таъминлаш бўйича тегишли вазифалар юклатилди.

Термиз туманлараро маъмурий суди раиси

Б.Е.Умиров

Янги таҳрирдаги Конституция — инсон шаъни, қадр-қиммати ва ҳуқуқларининг мустаҳкам кафолати

“Янги таҳрирдаги Ўзбекистон Республикаси Конституцияси давлатчилик, ижтимоий-сиёсий, ижтимоий-иқтисодий ва суд-ҳуқуқ соҳаларини бундан кейин ҳам барқарор ривожлантириш учун мустаҳкам замин яратди”. Ушбу ҳаққоний эътироф Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев 2023-йил 16-ноябрда имзолаган “Ўзбекистон Республикаси Конституцияси куни байрамига тайёргарлик кўриш ва уни ўтказиш тўғрисида”ги фармойишда алоҳида таъкидланди.

Мамлакатимизда 2023-йил 30-апрель куни ўтказилган референдумда иштирок этган фуқароларнинг 90,21 фоизи янги таҳрирдаги Конституциямизни ёқлаб овоз бергани ҳам бу фикрни яққол тасдиқлайди, шу билан бир қаторда, Бош қомусимизда халқимизнинг Янги Ўзбекистонни барпо этиш бўйича орзу-умидлари ва интилишлари ўз аксини топганини ифода этади.

Халқ — давлат ҳокимиятининг бирдан-бир манбаи Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг аввалги таҳрири 1992-йил 8-декабрда Ўзбекистон халқининг ваколатли вакиллари бўлмиш парламент аъзолари, яъни Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгаши депутатлари томонидан қабул қилинганини биламиз. Бундан фарқли ўлароқ, мамлакатимиз Асосий Қонунининг янги таҳрири бевосита умумхалқ референдумида — тўғридан-тўғри овоз бериш йўли билан қабул қилинди. Шу маънода, янги таҳрирдаги Ўзбекистон Конституциясининг ҳақиқий муаллифи халқнинг ўзидир. Фуқароларнинг хоҳиш-иродаси эса ислоҳотларнинг манбаи ва ҳаракатлантирувчи кучи ҳисобланади.

Янги таҳрирдаги Конституция 7-моддаси биринчи бандида «Халқ давлат ҳокимиятининг бирдан-бир манбаи», деган норма белгилаб қўйилган. Бу норма тимсолида Ўзбекистон Республикасида жаҳон миқёсида умумеътироф этилган халқ ҳокимиятчилиги принципи, яъни халқ суверенитетнинг ташувчиси ва давлат ҳокимиятининг ягона манбаи эканини англатувчи тамойил мустаҳкамлаб қўйилган.

Шундан келиб чиқиб, кейинги йилларда мамлакатимизда Янги Ўзбекистон — инсон шаъни ва қадр-қиммати, ҳуқуқ ва эркинликлари, қонуний манфаатлари олий қадрият ҳисобланган давлат бўлиши; халқ давлат органларига эмас, давлат органлари халққа хизмат қилиши; «одамлар ташвиши билан яшаш», халқимизнинг қонуний талаб-истаклари ва хоҳиш-иродасини рўёбга чиқариш давлат органлари фаолиятини баҳолашнинг энг муҳим мезонига айланиши; барча муҳим қарорлар аҳоли иштирокида, фуқаролик жамияти институтлари билан маслаҳатлашув асосида қабул қилиниши каби принцип ва ғояларни ҳаётга татбиқ этишга қаратилган тизимли чора-тадбирлар амалга оширилмоқда.

Демократиянинг талабу таомили ва устунлиги ҳам шунда. Бунда қонун чиқарувчи ва ижро органларидан инсон ҳуқуқларини таъминлаш; демократик ислоҳотларни чуқурлаштириш ва мамлакатни модернизация қилишда парламент ва сиёсий партиялар, фуқаролик жамияти институтлари, оммавий ахборот воситаларининг ролини кучайтириш; ҳокимият тармоқларини тийиб туриш ва мувозанатни сақлашда парламент ролини ошириш; давлат хизматлари сифати ва самарадорлигини яхшилаш, давлат органлари фаолиятининг ҳисобдорлиги ва очиқлигини кучайтириш ҳамда парламент ва жамоатчилик назорати механизмларини амалга татбиқ этиш масалаларига алоҳида эътибор қаратиш талаб этилади.

Давлат органлари халққа хизмат қилиши керак!

Ишончимиз комилки, халқаро ташкилотлар вакиллари ва экспертлар холис ва тўғри таъкидлаганларидек, Ўзбекистон Конституциясининг янги таҳрирда қабул қилиниши «Инсон шаъни ва қадр-қиммати учун» тамойили асосида халқ фаровонлигини янада юксалтириш, инсон, фуқаролик жамияти ва давлатни жадал ривожлантириш учун мустаҳкам замин яратди..

Сурхондарё вилоят маъмурий
суди судья катта ёрдамчиси
Ш.Бобомуродов

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2025 йил 21 августдагиПФ-140-сонли Фармонининг мазмун маҳияти ҳақида.

Сўнгги йилларда мамлакатимиз суд-ҳуқуқ соҳасини тубдан ислоҳ қилиш, уни замонавий талабларга мослаштириш, фуқароларнинг одил судловга бўлган ишончини тўлиқ таъминлашга қаратилган кенг кўламли ислоҳотлар амалга оширилмоқда.

Бу жараёнлар фуқароларнинг суд органларига бўлган ишончини ошириш, суд ишларининг ошкора ва холис олиб борилишини таъминлаш, шунингдек, судга мурожаат қилишдаги бюрократик тўсиқларни камайтириш каби муҳим масалаларни ҳал қилишга қаратилган.

Ҳуқуқий демократик давлат қуришда одил судлов тизими асосий ўрин тутади. Зеро, фуқароларнинг ўз ҳуқуқ ва эркинликларини самарали ҳимоя қила олиши, тадбиркорлик субъектларининг мулкий-манфаатлари ҳимояланган бўлиши, шунингдек, жамиятда қонун устуворлигининг таъминланиши айнан самарали суд тизимига боғлиқ.

Айни пайтда дунёдаги аксарият давлатлар суд тизимини рақамлаштириш, сунъий интеллект технологияларини суд муҳокамалари ва ҳуқуқий таҳлил жараёнларига жорий этиш орқали одил судловга эришишни тезлаштиришга ҳаракат қилмоқда.

Бу технологиялар инсон омилидан келиб чиқадиган хатоларни камайтириш, ишларни тез ва сифатли кўриб чиқиш, таҳлил ва қарор қабул қилиш жараёнини оптималлаштиришда катта аҳамият касб этмоқда. Шуни ҳисобга олган ҳолда, Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан 2025 йил 21 август куни қабул қилинган “Судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш орқали одил судловга эришиш даражасини оширишда суд тизимининг моддий-техник таъминотини яхшилашга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПФ-140-сонли Фармони мамлакатимиз суд тизимини янги босқичга олиб чиқиш, рақамли ва интеллектуал форматда ривожлантиришга қаратилган муҳим ҳуқуқий ҳужжат ҳисобланади.

Судлар фаолиятига сунъий интелект технологияларини кенг жорий этиш учун шароит яратиш, рақамлаштириш ишларини изчил давом эттириш, судларда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари учун қулай шарт-шароит яратиш каби вазифалар белгилаб берилган. 2025 йил якунига қадар тажриба тариқасида Тошкент шаҳрида барча рақамли имкониятларни ўзида мужассам этган замонавий суд заллари ташкил этилади. 2026 ва 2027 йилларда босқичма-босқич республиканинг барча судларида татбиқ этилади.

Мурожаатларнинг фақатгина электрон шаклда юборилиши ва суд ишлари толиқ электрон тарзда юритилиши, суд харажатларининг электрон шаклда ҳисобланиши ва сунъий интеллект ёрдамида суд муҳокамасининг тахминий натижаси ҳамда сарфланадиган харажатларни шакллантириш имкониятлари пайдо бўлмоқда. Шунингдек, иқтисодий судлар тузилмасини мақбуллаштириб, унга кўра, 2026 йил 1 январдан бошлаб Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар марказларида ҳамда Тошкент шаҳрида жами 14 та иқтисодий судлар ташкил этилади, 54 та туманлараро иқтисодий судлар оптималлаштирилади, 22 та бир таркибли иқтисодий судлар тугатилиши назарда тутилган.

Бу нафақат одил судловни таъминлаш, балки жамиятда қонунийлик ва адолат тамойилларини мустаҳкамлашга хизмат қилиб, фуқаролар ва тадбиркорлар тез, осон ва шаффоф суд ҳимоясидан фойдаланиш имконига эга бўлади. Белгиланган вазифаларнинг амалга оширилиши фақатгина ахборот технологияларини суд ишларига татбиқ этиш билан чекланиб қолмайди. У аввало, фуқаролар ва тадбиркорлар учун суд муҳитини янгича, қулай ва шаффоф шаклда қайта қўришга хизмат қилади, иш юритиш жараёнидаги коррупсиявий омилларни бартараф этиш каби муҳим вазифаларни бажаради.

Термиз туманлараро
маъмурий суди судъя ёрдамчиси
 Ж.С.Ачилдиев

Маъмурий суд ишларини юритишда Конституция ва қонунларнинг устунлиги: суднинг фаол иштироки

Мамлакатимизда олиб борилаётган ислоҳотлар негизида инсон, унинг ҳуқуқ ва эркинликлари, қонуний манфаатлари ётади. Ўзбекистон Республикаси Конституциясиясининг барча нормаларида буни кўриш мумкин. Хусусан, Конституциянинг 2-моддасида давлат халқ иродасини ифода этиб, унинг манфаатларига хизмат қилиши, давлат органлари ва мансабдор шахслар жамият ва фуқаролар олдида масъул эканлиги белгиланган. Ушбу нормага асос сифатида 15-моддада белгиланган Ўзбекистон Республикасида Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунларининг устунлиги сўзсиз тан олинади, Ўзбекистон Республикаси Конституцияси мамлакатнинг бутун ҳудудида олий юридик кучга эга, тўғридан-тўғри амал қилади ва ягона ҳуқуқий маконнинг асосини ташкил этади, дея мустаҳкамланганлигини кўриш мумкин.
Судга мурожаат қилмоқчи бўлган ҳар бир шахс, аввало, ўзининг ариза талабларига Конституция нормаларини асос қилиб кўрсатиш ҳуқуқига эга. Боиси, 16-моддаси иккинчи қисмида Ўзбекистон Республикасининг қонунлари ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлари Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси асосида ва уни ижро этиш юзасидан қабул қилинади. Бирорта қонун ёки бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжат Конституциянинг принцип ва нормаларига зид бўлиши мумкин эмаслиги, 20-моддаси учинчи қисмида инсоннинг ҳуқуқ ва эркинликлари бевосита амал қилиши, инсоннинг ҳуқуқ ва эркинликлари қонунларнинг, давлат органлари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари, уларнинг мансабдор шахслари фаолиятининг моҳияти ва мазмунини белгилаши, 55-моддаси иккинчи қисмида ҳар кимга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини суд орқали ҳимоя қилиш, давлат органларининг ҳамда бошқа ташкилотларнинг, улар мансабдор шахсларининг қонунга хилоф қарорлари, ҳаракатлари ва ҳаракатсизлиги устидан судга шикоят қилиш ҳуқуқи кафолатланганлиги фикримизнинг яққол исботидир.
Судлар фаолиятида унга мурожаат қилаётган шахслар олдидаги масъулиятнинг қай даражада эканлигини амалга оширилаётган ўзгаришлардан ҳам англаш мумкин. Хусусан, Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодексининг 11-моддасидаги маъмурий суд ишларини юритишдаги суднинг фаол иштироки принципини мисол қилсак. Маъмурий судлар тарафларнинг ўз важларини ўзлари исботлашларига қараб ўтирмасдан, исботлаш ҳаракатида бевосида иштирок этади.
Бунда суд ишда иштирок этувчи шахсларнинг тушунтиришлари, аризалари, илтимосномалари, улар томонидан тақдим этилган далиллар ва ишнинг бошқа материаллари билан чекланмасдан маъмурий ишнинг тўғри ҳал қилиниши учун аҳамиятга эга бўлган барча ҳақиқий ҳолатларни ҳар томонлама, тўлиқ ва холисона текширади.
Суд ўз ташаббуси ёки ишда иштирок этувчи шахсларнинг илтимосномаси бўйича қўшимча далиллар тўплайди, шунингдек маъмурий суд ишларини юритиш вазифаларини ҳал қилишга қаратилган бошқа ҳаракатларни бажаради.
Ишда иштирок этувчи шахслар ишнинг ҳақиқий ҳолатларини текширишда ва далилларни тўплашда судга кўмаклашиши шарт.
Судга мурожаат қилган шахс адвокат хизматидан фойдаланиш имконияти мавжуд эмаслиги сабабли ариза талабида ноаниқлик бор бўлган ҳолатда топширади, суд эса ишни мазмунан кўришни бошлайди ва ўзининг ташаббусига кўра, ариза талабига аниқлик киритади. Бунда қонунларнинг Конститусияга мувофиқлигини кўрамиз, асосийси эса шундаки, шахснинг сарсонгарчилиги олди олинади ва ислоҳотлардан кўзланган мақсадга эришилади.

Сурхондарё вилоят маъмурий суди
судя катта ёрдамчиси Р.Тожимуродова

Суд тизимига сунъий интеллект кириб келмоқда.

Сурхондарё вилоят маъмурий судида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2025 йил 21 августдаги “Судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш орқали одил судловга эришиш даражасини ошириш ҳамда суд тизимининг моддий-техник таъмотини яхшилашга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПФ-140-сонли ва “Одил судлов соҳасида юқори малакали кадрлар тайёрлаш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-141-сонли Фармонларининг мазмун-моҳиятини ҳақида семанар ўтказилди.

Ушбу семенарда Сурхондарё вилоят ва Термиз туманлараро маъмурий суди судлар, суд ходимлари, мутасадди давлат органлари ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлари ходимлари иштирок этди.

Семенарда, судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш ҳамда рақамлаштириш жараёнларини жадаллаштириш, шунингдек, судларда фуқаролар ва тадбиркорлик субйектлари учун қулай шарт-шароитлар яратиб берилиши, судлар фаолиятида “Рақамли суд” консепсиясини жорий этилиши ҳамда суд тизими учун юқори малакали ҳуқушунос кадрлар тайёрлаш тизимини халқаро стандартлар асосида янада такомиллаштириш, таълим, илм-фан ва амалиёт узвийлигини таъминлаш орқали профессионал судялар корпусини шакллантириш юзасидан фикр-мулоҳазалар билдирилди.

Маъмурий суд томонидан томонидан қабул қилинадиган суд ҳужжатлари ва маъмурий суд ишларини юритиш принциплари ҳақида

Давлатимиз мустақилликка эришгандан кейин тарихан қисқа давр ичида инсон, унинг манфаатлари, ҳуқуқ ва эркинликлари олий қадрият ҳисобланган фуқаролик жамиятини барпо этиш борасида улкан ишлар амалга оширилди. Президентимиз Шавкат Мирзиёев раҳбарлигида изчиллик билан тадбиқ этилаётган ҳаётимизнинг барча жабҳаларини демократлаштириш ҳамда эркинлаштириш йўлидаги ислоҳотлар негизида суд-ҳуқуқ тизимини либераллаштириш, инсон ҳуқуқ ва эркинликларининг ишончли ҳимоясини таъминлашга қаратилган эзгу мақсад ҳам мужассамдир.

Маьмурий суд томониданҳал қилув қарори, ажрим, қарор шаклидаги суд ҳужжатларини қабул қилади. Биринчи инстанция судида ишни мазмунан кўриш натижалари бўйича ҳал қилув қарори, қарор қабул қилинади.

Апелляция, кассация шикоятларини (протестларини) кўриш натижалари бўйича апелляция ва кассация инстанциялари судлари томонидан қарорлар қабул қилинади.

Маъмурий суд ишларини юритиш принциплари қуйдагилардан иборат.

Одил судловнинг фақат суд томонидан амалга оширилиши, маъмурий ишлар бўйича одил судлов ушбу Кодексда белгиланган қоидалар бўйича фақат суд томонидан амалга оширилади.

Қонун ва суд олдида тенглик, маъмурий ишлар бўйича одил судлов фуқароларнинг жинси, ирқи, миллати, тили, дини, эътиқоди, ижтимоий келиб чиқиши, ижтимоий мавқеидан, юридик шахсларнинг эса мулкчилик шаклидан, жойлашган еридан, шунингдек бошқа ҳолатлардан қатъи назар қонун ва суд олдида тенглиги асосида амалга оширилади.

Судьяларнинг мустақиллиги ва фақат қонунга бўйсуниши, одил судловни амалга оширишда судьялар мустақилдирлар ва фақат қонунга бўйсунадилар. Судьяларнинг одил судловни амалга ошириш борасидаги фаолиятига бирон-бир тарзда аралашишга йўл қўйилмайди ва бундай аралашув қонунга мувофиқ жавобгарликка сабаб бўлади. Судьялар мустақиллигининг кафолатлари қонун билан белгиланади.

Суднинг фаол иштироки, маъмурий суд ишларини юритиш суднинг фаол иштироки асосида амалга оширилади. Суд ишда иштирок этувчи шахсларнинг тушунтиришлари, аризалари, илтимосномалари, улар томонидан тақдим этилган далиллар ва ишнинг бошқа материаллари билан чекланмасдан маъмурий ишнинг тўғри ҳал қилиниши учун аҳамиятга эга бўлган барча ҳақиқий ҳолатларни ҳар томонлама, тўлиқ ва холисона текширади.  Суд ўз ташаббуси ёки ишда иштирок этувчи шахсларнинг илтимосномаси бўйича қўшимча далиллар тўплайди, шунингдек маъмурий суд ишларини юритиш вазифаларини ҳал қилишга қаратилган бошқа ҳаракатларни бажаради. Ишда иштирок этувчи шахслар ишнинг ҳақиқий ҳолатларини текширишда ва далилларни тўплашда судга кўмаклашиши шарт.

Маъмурий суд ишлари юритиладиган тил, маъмурий суд ишлари ўзбек тилида, қорақалпоқ тилида ёки муайян жойдаги кўпчилик аҳоли сўзлашадиган тилда юритилади. Маъмурий суд ишлари юритилаётган тилни билмайдиган суд процесси иштирокчиларининг таржимон орқали иш материаллари билан танишиш, суд ҳаракатларида иштирок этиш ҳамда судда ўз она тилида ёки эркин танланган мулоқот тилида сўзлаш ҳуқуқи таъминланади. Суд муҳокамаси жараёнида қабул қилинадиган суд ҳужжатлари суд мажлиси қайси тилда ўтказилган бўлса, ўша тилда тузилади.

Суд муҳокамасининг ошкоралиги, судларда ишлар муҳокамаси ошкора ўтказилади. Давлат сирини ёки қонун билан қўриқланадиган бошқа сирни сақлаш зарур бўлган тақдирда, ишни ёпиқ суд мажлисида эшитишга йўл қўйилади. Ишни ёпиқ мажлисда видеоконференцалоқа режимида эшитишга йўл қўйилмайди, бундай мажлиснинг аудио- ва видеоёзуви эса амалга оширилмайди. Эшитиш ёпиқ суд мажлисида ўтказилган тақдирда, ишни электрон шаклда шакллантиришга йўл қўйилмайди. Ишни ёпиқ суд мажлисида муҳокама қилиш тўғрисида ажрим чиқарилади. Суднинг ҳал қилув қарори барча ҳолларда ошкора ўқиб эшиттирилади.

Суд муҳокамасининг бевоситалиги, суд маъмурий ишни кўриб чиқишда иш бўйича барча далилларни бевосита текшириши шарт.

Маъмурий ишларни қонунчилик асосида ҳал қилиш, суд маъмурий ишларни Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунлари, бошқа қонунчилик ҳужжатлари, шунингдек Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномалари асосида ҳал қилади. Суд маъмурий ишни кўраётганда маъмурий органнинг ҳужжати қонунга мувофиқ эмаслигини, шу жумладан ҳужжат ваколат доирасидан четга чиқилган ҳолда қабул қилинганлигини аниқласа, қонунга мувофиқ қарор қабул қилади. Низоли муносабатни тартибга солувчи ҳуқуқ нормалари мавжуд бўлмаган тақдирда, суд шунга ўхшаш муносабатларни тартибга соладиган ҳуқуқ нормаларини қўллайди, бундай нормалар ҳам мавжуд бўлмаганда эса низони қонунларнинг умумий асослари ва мазмунидан келиб чиқиб ҳал қилади. Маъмурий ишларни кўриб чиқишда қонунчиликдаги барча бартараф этиб бўлмайдиган зиддиятлар ва ноаниқликлар фуқаролар ва юридик шахсларнинг фойдасига талқин этилади.

Суд ҳужжатларининг мажбурийлиги, қонуний кучга кирган суд ҳужжатлари барча давлат органлари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари, жамоат бирлашмалари, корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, мансабдор шахслар ва фуқаролар учун мажбурийдир ҳамда Ўзбекистон Республикасининг бутун ҳудудида ижро этилиши лозим. Суд ҳужжатларини бажармаслик ушбу Кодексда ва бошқа қонунларда белгиланган жавобгарликка сабаб бўлади.

Термиз туманлараро маъмурий суди
судья ёрдамчиси   
С.К.Маматалиев

Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2025-йил23-июндаги 13-сонли, 2018-йил 24-августдаги 24-сонли қарорига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида” ги 14-сонли, Олий суд Пленумининг айрим қарорларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида” ги 15-сонли қарорларининг мазмун маҳияти ҳақида.

“Тўловга қобилиятсизлик тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг мақсади юридик ва жисмоний шахсларнинг, шунингдек якка тартибдаги тадбиркорларнинг тўловга қобилиятсизлиги соҳасидаги муносабатларни тартибга солишдан иборат бўлиб, унинг амал қилиши давлат муассасаларига ва бошқа нотижорат ташкилотларига нисбатан татбиқ этилмайди, бундан матлубот кооперативи ёки ижтимоий фонд шаклидаги фаолиятни амалга ошираётган юридик шахслар мустасно, бунда, давлат муассасаси деганда давлат мулкини тасарруф этувчиси томонидан бошқарув, ижтимоий-маданий вазифаларни ёки тижорат хусусиятига эга бўлмаган бошқа вазифаларни амалга ошириш учун ташкил этилган ва тўлиқ ёки қисман давлат бюджети маблағлари ҳисобидан молиявий таъминланадиган ташкилот, нодавлат нотижорат ташкилоти деганда эса жисмоний ва (ёки) юридик шахслар томонидан ихтиёрийлик асосида ташкил этилган, даромад (фойда) олишни ўз фаолиятининг асосий мақсади қилиб олмаган ҳамда олинган даромадларни (фойдани) ўз қатнашчилари (аъзолари) ўртасида тақсимламайдиган ўзини ўзи бошқарадиган ташкилот тушунилади.

Ўзбекистон Республикаси Иқтисодий процессуал кодексининг 210-моддаси ва Қонун 6-моддасининг учинчи қисмига мувофиқ, қарздорнинг тўловга қобилиятсизлиги тўғрисидаги ишлар ИПКда назарда тутилган қоидалар бўйича, Қонунда белгиланган ўзига хос хусусиятлар инобатга олинган ҳолда иқтисодий суд томонидан кўриб чиқилади.

Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг “Далиллар мақбуллигига оид жиноят-процессуал қонуни нормаларини қўллашнинг айрим масалалари тўғрисида”ги 2018 йил 24 августдаги 24-сонли қарорига қуйидаги ўзгартириш ва қўшимчалар киритилиб, 1-бандининг биринчи хатбошисидаги “белгиланган тартибда исботлангунга” деган сўзлардан кейин “ва суднинг қонуний кучга кирган ҳукми билан аниқланмагунга” деган сўзлар билан тўлдирилди, иккинчи хатбошисидаги “суриштирув, дастлабки тергов органлари ва суд томонидан” деган сўзлар “суриштирув, терговга қадар текширувни амалга оширувчи ва дастлабки тергов органлари ҳамда суд томонидан” деган сўзлар билан алмаштирилди, учинчи хатбошисидаги “Суриштирувчи” деган сўз “Терговга қадар текширувни амалга оширувчи орган мансабдор шахси, суриштирувчи” деган сўзлар билан алмаштирилди, тўртинчи хатбошисидаги “Мақбул бўлмаган” деган сўзлар “Номақбул” деган сўз билан алмаштирилди.

Бундан ташқари, Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг қуйидаги қарорларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди, Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг “Судлар томонидан никохдан ажратишга оид ишлар бўйича қонунчиликни қўллаш амалиёти тўғрисида”ги 2011 йил 20 июлдаги 06-сонли қарори, 15-бандининг олтинчи хатбошиси олтинчи ва еттинчи хатбошиси деб, қуйидаги таҳрирда баён этилиб, “Суд эр ва хотиннинг ёки улардан бирининг аризасига кўра, ярашиш учун берилган муҳлатни жиддий асослар мавжуд бўлган ҳолларда қисқартиришга ва ишни бу муҳлат тугагунга қадар кўришга ҳақли, агар аризада шахснинг оилавий (маиший) зўравонликдан жабрланганлиги асос сифатида кўрсатилиб, бу ҳақда суд ҳужжати тақдим этилса, суд ярашиш учун берилган муҳлатни қисқартиради ва ишни кўришга тайинлайди. Ярашиш учун берилган муҳлатни қисқартириш тўғрисидаги масала суд мажлисида тарафларни хабардор қилган ҳолда ва ажрим чиқариш йўли билан ҳал этилади.”.

Термиз туманлараро

маъмурий суди архив мудири  
М.Жумаев

Перейти к содержимому